
U sei eramu in Bastia à a caserna per parte, per andà in Francia è per andà in America. Quand’è no eramu ind’a caserna San Ghjiseppu, l’11 nuvembre a matina affaccanu i battelli taliani di punta custì è occupanu a caserna San Ghjiseppu. Eo aghju dettu à a caserna, aghju dettu : « San Ghjiseppu eiu aghju a mo casa è ùn ci stò. Ci aghju u mo fratellu chì hè digià prigiuneru, ùn avemu micca à esse i dui ! » È u muru falendu chì ghjè quindi, à San Ghjiseppu, à a Citadella, vedi, à San Ghjiseppu quì ci hè un muru chì colla quì, quand’è t’entri in Bastia è po dopu ci hè a girata custì, eo, mi lampu per u muru, m’ai capitu, à strappacollu. Eh ! Eramu, eramu altri, eramu altri. Bon, falgu nantu à a strada è digià passavanu i taliani cù e pezze. Eo aghju fattu Bastia-Venzulasca à pedi cù i taliani à cantu. È à meziornu i taliani anu occupatu A Venzulasca. L’11 nuvembre 42, anu messu a mitragliosa ind’è u palazzu supranu Casabianca. (…)
U 25 dicembre imbarchemu in Aiacciu cù i militari è eo ùn a sò, falendu d’Aiacciu à Bastia quand’è no ghjunghjimu quì , in sta casa quì, guarda e circunstenze, ghjungu in a mo casa, vecu à mamma. Mi dice a mo mamma : « Tottò t’hà chjamatu ! ». Tottò Jean Marc est un ancien militaire, mais resistant. « Chì ci hè ? » Cumu sapia digià chì ghjunghjia da Tulò !? Regarde les choses, après on te fait rigoler ! Bon, è collu quì ind’è a mo mamma è collu quì. Senza discussione : « Allez, si cù noi cù a resistenza ! » Pas de discussion ! À parte di u 25 ghjennaghju dunque simu in a resistenza. È cù a resistenza simu cù tuttu u cosu quì, è u PC era in Porri. Ci era François Vittori è u so fratellu, eh cumu, Natale ? Natale, nò. Ci era François Vittori u cummunistu. Ma attenzione ! Pendante ch’è n’emu avutu quassù, ùn ci hè statu mai una decizione di a pulitica. Aviamu i punti di vista à fà è tuttu, è custì, urganizendu urganizendu, ci anu fattu u pianu : « Venzulasca , voi, duvete… ci vole a mitragliosa tempu à u primu muvimentu. V’avete da piglià a mitragliosa ! » « Eh ma ahò ! Stà à sente, piglià a mitragliosa ! Sò armati elli ! » Ma eo, cù u sceffu talianu mi ci era fattu bè, chì ghjera di i Bersaglieri, ci hè una diferenza, era di i Bersaglieri. È allora eo dopu lu ricuntrava è in più era ghjuntu à fà bè cun ellu è facia l’amicizia cun ellu. È mi dava i suldati taliani per curà e donne chì facianu u pane a notte. Era digià bravu per elle. Bon, è tuttu passa cusì.(…)
L’ottu di sittembre, ind’è noi hè Lavasina. In Venzulasca a femu assai cù Loretu. È a sera versu 6 ore eramu quì unepochi è tutti, à un mumentu datu, teni à mente què : versu 6 ore, 6 ore passate, BRUUM !! Un’ esplusione ! Ghjera u ponte à Golu ch’hà saltatu ! Nimu ne parla ! Nimu ne parla ! Ma poi fà intantu chè ricerca cusì, andà à u ponte à Golu piglià e fottò. Ci hè i quattru pilastri è u plancher. Cerca à andà à piglià, per vede l’affari, tu peux prendre la photo, i quattru ferri è …u tablier. Le tablier du pont. Bon no’ sentimu què noi ma ùn sapemu micca ciò ch’ellu hè. À noi ci anu dettu à noi, in Porri : « À u primu rimore, voi, occupate a mitragliosa ! » Ah ! Partimu noi altri, è tandu eramu sgualtri mì ! Currimu currimu, eo sò u primu à entre in a pezza, è u talianu : « O la mio madre cosa o fatto io ? »Aghju dettu : « Stà bassu ùn ti femu micca male ! Ùn ti femu micca male ! Desarmu a mitragliosa, desarmu tutte e pistole, è mettimu tuttu à parte è ti purtemu prigiuneru. » (…) Dunque A Venzulasca allora era liberatu l’8 a sera dopu à 6 ore di sera. C’est u primu paese ch’hè statu liberatu da i venzulaschesi. Avemu pigliatu tutti i tippi noi, diceremu bravamente, pas de guerre, quill’altri u sceffu è tutti... Hein ?! (…)
Tandu quellu ch’emu datu e chjave di a merria hà dettu, Ziu… Orsu Ghjuvan Tumasgiu Filippi : « Tenete e chjave di a merria è fate sapè chì Venzulasca hè statu u primu paese liberatu di Corsica ! » Ma, nimu… guardate un pocu, chì pudete fà voi : cacciate quattru fottò di u ponte à Golu perchè nimu ùn ne parla ! Ci hè ancu in u giurnale cummunistu ! Nò !!! On nous a donné l’ordre, (…) in u giurnale cummunistu dicenu chì l’ 8 di sittembre, le 9 septembre à Ajaccio on nous donne l’ordre d’aller au combat !!! Comu ?!! !!! On nous donne l’ordre d’aller au combat ?!!! Ùn simu cumbattenti quì ?!! Quì hè tuttu pigliatu ! (…) Ùn la volenu micca fà sapè ch’è simu noi. È vi dumandu di fà la sapè. Hè quessa a dumanda : fà risorte, l’8 sittembre hè saltatu u ponte à Golu, hè u primu attu di guerra di i taliani contr’à l’alemani ! Ghjè u primu attu di guerra ! Contr’à l’alemani ! Era per imbestiali… guarda.
Le 8 septembre : u primu attu di guerra contr’à l’alemani.